Kutxa Fundazioaren argazki-funtseko ehundik gora argazki biltzen dira erakusketan. Artxiboko bi funts nabarmenetakoak dira argazki guztiak: Photo Carte eta Foto Marín.

Museografiak aretoetan barrena ibiltzera eta XX. mendeko giroan murgiltzera garamatza. Horretarako, argazkiez gainera, ikus-entzunezko material batzuk ere aukeratu dira, garaikoak, irudi finkoei bizitza emateko. Ikus-entzunezko materialak Euskal Filmotekak lagatakoak dira.

Piezak aukeratzea ez da erraza izan, material asko zegoelako eskura, baina argazkiek erakusten digute moda ezinbesteko faktorea izan zela Donostia nazioarteko aisia- eta sozializazio-gune bihur zedin XX. mendeko lehen hamarraldietan. Garai hartan, Côte Basque edo Euskal Kostaldea turismo-lurralde gisa finkatu zen.

Bilakaera hori XIX. mendearen azken herenean abiatu zen, errege-erreginak orduantxe hasi baitziren udaldiak Donostian igarotzen, eta, hala, gortesauak, aristokratak, politikariak, industria-gizonak, intelektualak eta artistak ere erakarri zituzten. Fenomeno hori nabarmen hazi zen hurrengo mendeko lehen hamarraldietan. Miren Arzalluz komisarioak hala dio bere testuan: «Hiri modernoetako esperientziaren bertsio trinko bat eskaintzen zuen Donostiak udaldiz udaldi: kaleak, hiribideak, parkeak, lorategiak eta paseoak; kasinoak, hotelak, antzokiak eta kafetegiak; kontzertuak, antzezlanak, maskara-dantzaldiak eta kermesseak. Halako lekuak, bada, oholtzen parekoak bihurtzen ziren, eta Donostiako esperientziaren funtsezko alderdi bat zen eszena horietan jendea ikustea eta ikusia izatea, bai harreman sozialei zegokionez, baita moda-performance indibidual eta kolektiboen harira ere».

Modarekin eta merkataritzarekin lotutako ofizioek bultzada erraldoia jaso zuten, luxuzko salgaiak kontsumitzera ohitutako bezeroen eskaerak eta premiak asetzeko ahalegina egin baitzuten, eta hiriaren oparotasunean eragin zuen jarduera ekonomiko horrek.

Erakusketaren diskurtsoa 6 ataletan antolatuta dago, gaiaren arabera. Horrela, testuinguru sozial bakoitzean janzkerak nola aldatu ziren ikusten dugu, izan ere, 1930eko hamarraldira arte, modaren arloan kode zorrotzak izaten ziren, eta eguneko une bakoitzak bere janzkera propioa eskatzen zuen.

Hondartza-eszenak. Estilo eta askatasuna

Donostiaren historian, Kontxako hondartza izan da hiriaren xarma turistiko nagusia; lehenik, leku terapeutikoa izan zen, hertsiki, baina laster asko aisialdirako gune izatera igaro zen.

Emakumeen bainujantzia apenas aldatu zen 1910eko hamarkadan, xehetasun txiki batzuk gorabehera. Egiazko iraultza 1914an iritsi zen Donostiako hondartzara: emakume artista batzuek maillot ezaguna jantzi zuten —gizonen moduko mono bat, artile-puntuzkoa, zeina gorputzaren formetara egokitzen baitzen, eta agerian uzten zituen besoak zein zangoak—. 1920ko hamarralditik aurrera, hura izan zen bainujantzi nagusia.

Hiri-eszenak. Ikustea eta ikusia izatea

Udan, hiriko espazio publikoa (hotelak, kafetegiak, jatetxeak, dendak, antzokiak eta pasealekuak) dotorezia erakusteko oholtza bihurtzen zen. Donostiako udararen ezaugarri funtsezkoa zen hori, baita hiriaren xarma nagusietako bat ere.

Donostiako udatiarrek jantzitegi zabal bat prestatzen zuten uda-sasoirako, jantzi eta osagai aproposak izan behar baitzituzten Donostiako ekitaldi sozial guztietarako. Hala, enkarguak egiten zizkieten, aldez aurretik, Madrileko, Pariseko edo Londreseko jostun eta sastreei, denboraldiko azken joerak aintzat hartuz betiere. Donostiako egonaldian, udazkenerako jantzi berriak ere erosten zituzten Donostiako moda-dendetan edo Miarritzen bestela, izan ere, Pariseko moda-etxe nagusiek beren sukurtsalak ireki zituzten kostako herri horretan XX. mendeko lehen urteetan. 

Hipika eta zezenak. Desfilea eta ikuskizuna

Bai zaldi-lasterketak bai zezenketak erakargarriak ziren bertako zaleentzat zein bisitarientzat. Bi gertaeretan, era askotako ikus-entzuleak elkartzen ziren, sofistikatuak eta kosmopolitak, eta, haien itxura kontuan hartuta, Lasarteko Hipodromoa eta Txofreko zezen-plaza moda-ikuskizun bilakatzen ziren.

Ricardo Marínen argazkiek islatzen dutenez, goi-joskintzako etxeetako modeloak paseoan ibiltzen ziren Lasarteko hipodromoko zelaian eta tribunetan, Pariseko eremuetan bezain aise. 

Eliteko kirolak. Erosotasuna eta sport moda

Donostian kirol-jarduerak eta bestelako ekintzak egiten ziren aire zabalean, eta hiriaren erakargarri nagusietako bat horixe izan zen, agintariek zein egitasmo pribatuek hauspotuta. Lehiaketa-espazioak, bada, aisiarako eta sozializaziorako espazio bihurtu ziren, eta orobat balio zuten norbere estiloa eta dotorezia agertzeko.

Gainera, kirolerako jantziak ere garatu ziren, erosotasuna eta mugimendu-askatasuna bermatzeko eran; hala, gorputzaren eta jantziaren arteko harremana birdefinitu zen. Horrela jaio zen sport moda, kirolaren arlotik harago; laster asko korronte nagusia izan zen Pariseko zein nazioarteko modan.

Bizitza soziala. Luxua eta sofistikazioa

Kultur programazioa oso aberatsa zen mendearen hasieratik, baina 1925etik aurrera, jokoa debekatu zenez, eta turismoa gero eta gehiago demokratizatu, kultur eskaintza are gehiago nabarmendu zen hirian, Miarritzerekin eta mugaz beste aldeko euskal hondartza batzuekin parez pare lehiatzen segitu ahal izateko.

Gainera, egokiera bakoitzak bere janzkera eskatzen zuenez, arropa-eskaera ere hazi zen, eta, horrekin batera, baita jostundegiak eta era guztietako osagaien dendak ere (kapelak, eskularruak, bitxiak...).

Modistak eta sastreak. Ofizioa eta bikaintasuna

Donostian moda-merkataritza loratzearekin batera, emakume askok —modistak, sastreak, kapelagileak, ebakitzaileak, probatzaileak, brodatzaileak, saltzaileak eta modeloak, besteak beste— modua izan zuten, industria indartsu horri esker, independentzia lortzeko, ekiteko eta sortzeko.

Lanbide-heziketarako erakunde ugari zeuden, hala eskola artistikoak nola teknikoak, baina modaren industrian lan egin nahi zuten neska askok etxean edo familian ikasten zituzten ikasi beharrekoak, eta, ondoren, lantegietara edo dendetara jotzen zuten beren trebetasunak fintzera; Donostiara, Miarritzera edo Bilbora jotzen zuten, baina baita Europako hiriburuetara ere, hala nola Parisera, Londresera edo Madrilera. Batzuetan, beren negozioa ere zabaltzen zuten.  

 Laguntzaile: